EL ANGEL EXTERMINADOR
Όπως πολλά πράγματα στις ταινίες του Λουίς Μπουνιουέλ, ο τίτλος «Εξολοθρευτής άγγελος» δεν βγάζει κυριολεκτικό νόημα και η προέλευσή του είναι εξίσου σκοτεινή. Ο τίτλος προτάθηκε αρχικά από τον Καθολικό-κομμουνιστή συγγραφέα Χοσέ Μπεργκάμιν, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι προήλθε από ένα απόσπασμα στο Βιβλίο της Αποκάλυψης, κάτι που είναι σίγουρα εύστοχο δεδομένων των αποκαλυπτικών προτάσεων της ταινίας. Το μόνο πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει κανένα εδάφιο στην Αποκάλυψη που να αναφέρεται σε έναν «άγγελο εξολοθρευτή». Υπάρχει, ωστόσο, μια τέτοια αναφορά στο βιβλίο του Σαμουήλ όταν ο Θεός στέλνει έναν άγγελο για να τιμωρήσει τον Δαβίδ προκαλώντας μια πληγή στην Ιερουσαλήμ, αλλά στη συνέχεια τον καλεί πίσω. Ωστόσο, για να περιπλέξει περαιτέρω τα πράγματα, ο Μπουνιουέλ έδινε τακτικά αντικρουόμενες αφηγήσεις σχετικά με την προέλευση του τίτλου, λέγοντας κατά καιρούς ότι ήταν το σύνθημα μιας ισπανικής θρησκευτικής ομάδας που ονομαζόταν Αποστολικοί του 1828 ή ότι ήταν εμπνευσμένος από έναν πίνακα του Βαλντές Λεάλ που απεικονίζει έναν άγγελο να μαστιγώνει έναν μετανοούντα.
Η ιστορία διαδραματίζεται σχεδόν εξ ολοκλήρου μέσα σε μια μεγαλοπρεπή έπαυλη, όπου ένα ευκατάστατο ζευγάρι διοργανώνει ένα πλούσιο δείπνο για 18 φίλους μετά από μια παράσταση όπερας. Ωστόσο, μόλις μπαίνουν στο σαλόνι μετά το δείπνο, διαπιστώνουν ότι είναι ανεξήγητα ανίκανοι να φύγουν. Δεν υπάρχει κάποια σωματική δύναμη ή κάτι απτό που τους κρατάει πίσω. Αντίθετα, είναι ένα αδιάφορο αίσθημα τρόμου που φαίνεται να μοιράζονται όλοι και τους εμποδίζει να φύγουν, το οποίο τους συνδέει σε μια κατάσταση παράλυσης. Έτσι, η ταινία μετατρέπεται σε ένα παράλογο, αλλά ταυτόχρονα ανατριχιαστικό έργο δωματίου με τους 20 αριστοκράτες να αποσυντίθενται αργά τόσο σωματικά όσο και συναισθηματικά καθώς περιμένουν τον πιθανό θάνατό τους σε ένα μόνο δωμάτιο. Υπάρχει όμως και ένα επιπλέον επίπεδο, καθώς άνθρωποι αρχίζουν να συγκεντρώνονται έξω από την έπαυλη, αλλά διαπιστώνουν ότι και αυτοί εμποδίζονται να μπουν και να βοηθήσουν όσους είναι «παγιδευμένοι» μέσα. Με αυτόν τον τρόπο, ο Μπουνιουέλ εγκλωβίζει τη σωματική και συναισθηματική απομόνωση της αστικής τάξης, ενώ παράλληλα χλευάζει την έλλειψη επινοητικότητας, γι’ αυτό και δεν παρουσίασε τους χαρακτήρες ως εργατική τάξη.
Για τον Μπουνιουέλ, η βασική ιδέα στον «Εξολοθρευτή Άγγελο» χρονολογείται περίπου δύο δεκαετίες πριν και ταιριάζει απόλυτα τόσο με το προηγούμενο έργο του στον σουρεαλισμό όσο και με τη συνεχή κοροϊδία του για την αστική τάξη, η οποία εδώ βρίσκει ένα είδος αποθέωσης με το πολυτελές δείπνο, ένα από τα αγαπημένα τροπάρια του σκηνοθέτη, που τελικά εκφυλίζεται σε έναν μικρόκοσμο του τέλους του πολιτισμού. Ο «Εξολοθρευτής Άγγελος» είναι επομένως μια μοναδικά μπουνιουελιανή ταινία, αλλά και μια ταινία που ήταν ιδιαίτερα κατάλληλη για την εποχή, όταν η ισπανική αριστοκρατία κατέρρεε κάτω από τη φασιστική δικτατορία της χώρας.
Η επίμονη έλλειψη απαντήσεων στα πιεστικά ερωτήματα που θέτει η ταινία αντανακλά τόσο την κινηματογραφική παιχνιδιάρικη διάθεση του Μπουνιουέλ, την οποία ανακάλυπτε ξανά αφού πέρασε 20 χρόνια στο Μεξικό γυρίζοντας κυρίως εμπορικά μελοδράματα με περιορισμένο προϋπολογισμό, όσο και την κοσμοθεωρία του, η οποία είναι απείρως πιο αινιγματική και απειλητική από ό,τι θέλουμε να πιστεύουμε. Κλειδί σε αυτό το θέμα είναι η χρήση της επανάληψης από τον Μπουνιουέλ. Σε όλη την ταινία υπάρχουν διάφορες επαναλήψεις και ασυνέπειες, μερικές από τις οποίες παρατηρούμε και άλλες που είναι εύκολο να τις προσπεράσουμε. Η τελετουργία ως μέσο διεκδίκησης της ταξικής διάκρισης και της εξουσίας είναι ένα σταθερό θέμα στο έργο του Μπουνιουέλ, και εδώ τη χρησιμοποιεί τόσο εναντίον των αστικών χαρακτήρων όσο και του κοινού που, εκείνη την εποχή, δεν ήταν προετοιμασμένο για μια ταινία που αντιφάσκει και αρνείται την εξήγηση. Σε διάφορες στιγμές της ζωής του, ο Μπουνιουέλ κατηγορήθηκε ότι ήταν κομμουνιστής, βλάσφημος και σουρεαλιστής, αλλά η ειρωνεία είναι ότι καμία από αυτές τις ταμπέλες δεν ταιριάζει, επειδή όλες, με κάποιο τρόπο, προσπαθούν να συμπυκνώσουν τον κόσμο σε κάτι διαχειρίσιμο, κάτι που είναι ακριβώς το αντίθετο από την τέχνη του Μπουνιουέλ.
Παρεμβάλλοντας και διαστρεβλώνοντας τυχαία, ο Μπουνιουέλ αναμφίβολα απολαμβάνει να μπερδεύει και να εκπλήσσει το ανυποψίαστο κοινό του. Η αγάπη του για την έκπληξη και η αηδία είναι εξίσου εμφανείς ο «Εξολοθρευτής άγγελος» δείχνει μια γκάμα ανηθικότητας και απόκλισης που ταιριάζει σε όλες τις εποχές. Η αδιάφορη περιφρόνησή του για την αόρατη γραμμή της ηθικής χρησιμεύει ως μια εμπνευσμένη απόδειξη πρωτοτυπίας. Τα όρια της «αποδεκτότητας» απλά δεν υπάρχουν μέσα στο κινηματογραφικό τοπίο του Μπουνιουέλ.
Movie info
Μεξικό, 1962.
Σκ: Λουίς Μπουνιουέλ.
Σν: Λουίς Μπουνιουέλ, Λουίς Αλκορίζα.
Ηθ: Σίλβια Πινάλ, Ζακλίν Αντρέ, Ενρίκε Ραμπάλ.
Δρ: 95 λεπτά.
Αφήστε μια απάντηση